“Bij gebonden besluiten bepaalt de wet zelf hoe het besluit moet luiden. Het overheidsorgaan dat het besluit neemt, heeft dus geen ruimte voor een eigen (belangen)afweging. Rechters toetsten gebonden besluiten altijd heel terughoudend aan het evenredigheidsbeginsel. Dit beginsel houdt in dat de voor een belanghebbende nadelige gevolgen van een besluit ‘niet onevenredig’ mogen zijn in verhouding tot de doelen die het besluit dient. Simpelweg gezegd: het individuele belang gaat soms boven het algemene belang.

In de Toeslagenaffaire bleek dat de nadelige gevolgen van veel besluiten voor burgers vaak toch te zwaar waren in verhouding tot het algemene belang van fraudebestrijding. Maar volgens de belastingdienst bepaalde de Toeslagenwet nu eenmaal dat fraudebestrijding belangrijker was. Er zou sprake zijn van een gebonden besluit, zonder ruimte dus voor een nadere belangenafweging. En rechters gaven de Belastingdienst hierin gelijk.”

Sjef vertelt verder: “Politici en juristen pleitten er na de Toeslagenaffaire voor dat rechters makkelijker gebonden besluiten zouden kunnen vernietigen vanwege strijdigheid met het evenredigheidsbeginsel. Het CBb komt aan deze wens tegemoet. Het juridische kader is verruimd: ook bij een gebonden besluit moet het bestuursorgaan vanaf nu altijd nog beoordelen of er bijzondere omstandigheden zijn die het besluit te zwaar maken voor een belanghebbende.

Alleen bij zogenaamde ‘formele wetten’ (wetten op nationaal niveau) is deze toets beperkter. Alleen omstandigheden die de wetgever niet al zelf heeft meegewogen bij het maken van de wet, mogen dan worden getoetst. Dit komt omdat de Grondwet een bijzonder status toekent aan formele wetten.”

Bender voor jou

Geïnteresseerd en wil je meer weten wat Bender kan betekenen voor jouw organisatie in het kader van een actualiteitentraining? Neem contact op met Jacqueline Laarakkers.