De Miljoenennota 2026

Sociaal domein

Er wordt € 371 miljoen uitgetrokken voor de verbetering van de samenwerking tussen zorg en sociaal domein. Een belangrijk onderdeel van het Aanvullend Zorg- en Welzijnsakkoord (AZWA) is een sterkere samenwerking tussen het medisch- en sociaal domein. Dat om te voorkomen dat mensen zorg nodig hebben. Zorgverleners, gemeenten en verzekeraars maken hier afspraken in de regio over. Deze gaan bijvoorbeeld over onderwerpen als kansrijk opgroeien, een gezonde levensstijl en vitaal ouder worden. Er komt ook extra geld om het voor elkaar te krijgen dat mensen in hun eigen wijk en regio geholpen kunnen worden.

Wmo (Wet maatschappelijke ondersteuning)

• De ramingen voor de Wmo met betrekking tot beschermd wonen zijn geactualiseerd op basis van de middellangetermijnverkenning van het CPB. Dit leidt tot bijstellingen in het uitgavenkader.
• In het Aanvullend Zorg- en Welzijnsakkoord (AZWA) is expliciet aandacht voor betere samenwerking tussen Wmo, zorg en welzijn, met als doel de toegankelijkheid en betaalbaarheid te waarborgen.
• De vrouwenopvang is een belangrijke voorziening in de aanpak van huiselijk geweld en geweld tegen vrouwen. Op dit moment staat de capaciteit van de vrouwenopvang onder druk. Het is belangrijk dat tekorten worden aangepakt. Daarom stelt VWS structureel 12 miljoen euro beschikbaar voor extra opvangplaatsen per 2026. Over de nadere afspraken en verdeling van dit geld vindt nog afstemming plaats tussen het kabinet en gemeenten.

Participatiewet

• Een doorsnee huishouden gaat er qua koopkracht 1,3% op vooruit in 2026. De verwachte inflatie is hierin al verwerkt. De ontwikkeling van de koopkracht is voor alle groepen ongeveer gelijk. Werken gaat meer lonen door een verlaging van de belasting in de eerste schijf en de verhoging van de belastingkorting voor mensen die werken. Ook gaat de huurtoeslag omhoog. De zelfstandigenaftrek gaat omlaag. Het aantal mensen en kinderen in armoede neemt door het kabinetsbeleid naar verwachting af, zo blijkt uit de prognose van het CPB. Het aandeel mensen in armoede daalt van 2,9% naar 2,6% van de bevolking en het aandeel kinderen daalt ook van 2,9% naar 2,6%. 
• De verkorting van de duur van de WW naar 18 maanden wordt door het kabinet een jaar uitgesteld. Naar aanleiding van de opgave vanuit het hoofdlijnenakkoord was afgesproken de maatregel per 1 januari 2027 in te laten gaan. Het UWV heeft aangegeven dat deze ingangsdatum niet haalbaar is. De beoogde nieuwe ingangsdatum is nu 1 januari 2028. 
• Medewerkers met een arbeidsbeperking die bij een sociaal ontwikkelbedrijf werken, krijgen compensatie omdat hun inkomen dit jaar is gedaald. Het kabinet trekt hier € 111 miljoen voor uit.   
• Ook trekt het kabinet extra geld uit voor de problemen bij het UWV. Er wordt € 213 miljoen gereserveerd voor nabetalingen als gevolg van de herstelacties. Vanwege de lange wachttijden hoeven mensen in afwachting van hun beoordeling het voorschot niet terug te betalen, als dit niet verrekend kan worden met een andere uitkering. Dit kost € 278 miljoen. Daarnaast wordt er € 197 miljoen gereserveerd voor extra uitkeringen, omdat 60-plussers tijdelijk sneller beoordeeld worden door het UWV. En tot slot investeert het kabinet € 36 miljoen in sociaal-medische centra. 
• Het kabinet reserveert € 60 miljoen om huishoudens met een laag inkomen en hoge energiekosten te ondersteunen. Hiervoor wil het kabinet een meerjarig publiek energiefonds opzetten. Door de bijdrage van het kabinet komt er nog eens € 174,5 miljoen Europees geld beschikbaar. In 2027 komt er aanvullend € 50 miljoen voor dit fonds beschikbaar. Naar verwachting kunnen mensen vanaf volgende winter ondersteuning krijgen uit dit fonds, in combinatie met maatregelen om energie te besparen. 

Jeugdwet
Het kabinet heeft besloten om de incidentele tekorten in de jeugdzorg van 2023 en 2024 te compenseren. In totaal ontvangen de gemeenten 728 miljoen euro van het Rijk. Dit geld kunnen ze inzetten voor de transformatie van de jeugdhulp, zoals is afgesproken in de Hervormingsagenda jeugd. Het gaat dan met name om het versterken van de sociale basis en stevige lokale teams, met aandacht voor het verbeteren van kind- en gezinsbescherming en de bredere integrale aanpak van het sociaal domein. 

De Hervormingsagenda Jeugd is een meerjarenplan 2023-2028 met als doel de kwaliteit van de jeugdhulp te verbeteren en het jeugdzorgstelsel financieel houdbaar te maken door knelpunten structureel aan te pakken. De kernpunten zijn gericht op: 

• Reikwijdte van de jeugdhulp: focus op de meest kwetsbare jeugdigen en gezinnen
• Toegang en lokale teams: Jeugdhulp moet laagdrempelig en dichtbij beschikbaar zijn. De lokale teams moeten worden versterkt om zelf hulpverlening te kunnen bieden.
• Domeinoverstijgend samenwerken: gemeenten moeten integraal samenwerken met de verschillende domeinen, GGZ, onderwijs etc.
• Terugdringen residentiële hulp: zoveel mogelijk jeugdigen thuis of in een gezinssetting laten opgroeien
• Kwaliteit en blijven leren: investeren in deskundigheid en continu leren
• Regionalisering en standaardisatie: betere organisatie van specialistische jeugdzorg en vermindering van administratieve lasten
• Data en monitoring: gemeenten moeten beter inzicht krijgen in het functioneren van het jeugdstelsel via data en monitoring,
  Hervormingsagenda Jeugd 2023-2028
  

Zorg
Mensen met een beperking moeten kunnen rekenen op zorg van goede kwaliteit. Om deze reden wordt regelmatig gekeken of de tarieven voor de gehandicaptenzorg nog toereikend zijn voor het leveren van goede zorg. Er wordt 112 miljoen euro vrijgemaakt om de tarieven in de Wet langdurige zorg (Wlz) voor de gehandicaptenzorg voor 2026 te verhogen. Ook is er 140 miljoen euro beschikbaar om de tarieven voor huisvesting te verhogen. Daarmee kunnen aanbieders hun woningen verduurzamen. Voor een aantal specifieke doelgroepen met een complexe zorgvraag (waaronder mensen met niet-aangeboren hersenletsel) is 11 miljoen euro beschikbaar gesteld. Daarmee kan voor hen een passend zorgaanbod geregeld worden. In totaal komt er voor de gehandicaptenzorg 263 miljoen euro bij.

Met de stijging van de totale zorguitgaven gaat de zorgpremie omhoog. Voor 2026 verwacht VWS een stijging van de zorgpremie met 3 euro per maand. Daarmee komt de gemiddelde zorgpremie uit op 159 euro per maand. De verwachte zorgpremie stijgt in 2026 eenmalig minder hard. Dit komt doordat er meer geld is overgebleven in het zorgverzekeringsfonds van de overheid. Uiterlijk 12 november maken zorgverzekeraars hun nieuwe zorgpremies bekend. De zorgtoeslag blijft nagenoeg gelijk.

Kinderopvang
Het kabinet verhoogt de kinderopvangtoeslag. Alle werkende ouders met een inkomen tot € 56.000 krijgen 96% vergoed van de maximum uurprijs die de overheid hanteert. Deze uurprijs wordt komend jaar aangepast aan de inflatie en de loonontwikkeling in de sector, en stijgt met 4,84%. Ook werkende ouders met een hoger inkomen krijgen een groter deel vergoed. Het kabinet investeert hiervoor in totaal € 199 miljoen.

Ruimtelijk Domein

Ruimtelijke ordening speelt een zeer belangrijke rol in de Miljoenennota 2026. Het onderwerp is niet alleen prominent aanwezig, maar vormt ook een strategisch fundament voor meerdere beleidsdomeinen.  De Miljoenennota benadrukt dat grote maatschappelijke opgaven, zoals woningbouw, energietransitie, bereikbaarheid, landbouw, natuur en defensie, niet los van elkaar kunnen worden aangepakt. Ruimtelijke ordening is nodig om deze thema’s integraal en samenhangend te benaderen. De ruimte is immers beperkt en bekeken moet worden hoe de verschillende functies het beste kunnen worden gerealiseerd.  Met de Nota Ruimte wil het kabinet daar richting aan geven. Ook neemt het rijk meer regie op de ruimtelijke ordening.  

Wonen en volkshuisvesting 
Versnellen van de woningbouw blijft topprioriteit in 2026:

• 1,65 miljard voor isolatie van woningen in Drenthe en Groningen
• 900 miljoen voor stimuleren woningbouw in 2026 waaronder meer via de realisatiestimulans voor gemeenten
• Lagere inkomens krijgen meer huurtoeslag
• 79 miljoen extra voor realisatie flexwoningen bovenop de bestaande faciliteit van 100 miljoen
• Geen voorrang meer voor statushouders
• Verlaging overdrachtsbelasting van 10,4 naar 8,0 % voor verhuurders
• 56 miljoen voor aanpak funderingsproblematiek tot en met 2028

Natuur en klimaat
De vergunningverlening voor projecten in de industrie, defensie, landbouw, woningbouw en luchthavens ligt stil door te veel stikstofneerslag. Het kabinet wil daarom de hoeveelheid stikstof in de natuur verminderen en zorgen voor natuurherstel. De komende jaren wordt hiervoor € 2,6 miljard vrijgemaakt. Bijvoorbeeld voor de vernieuwing van stallen en het vrijwillig stopzetten van boerenbedrijven. Maar ook voor natuurherstel, zoals maatregelen tegen verdroging.

Het kabinet maakt daarnaast ieder jaar € 287,5 miljoen vrij voor agrarisch natuurbeheer. Hierdoor groeit het aantal hectare met beheer van 100.000 hectare naar 280.000 hectare. Het kabinet investeert in totaal € 5,6 miljard in maatregelen voor herstel van de natuur en minder stikstof en ieder jaar € 500 miljoen in agrarisch natuurbeheer.  

Duurzaamheid 
Bouw van nieuwe windparken op zee stimuleren: windenergie wordt de komende jaren de belangrijkste bron voor duurzame stroom voor Nederland. Het kabinet wil daarom dat de bouw van nieuwe windparken op zee doorgaat. Het Actieplan voor Wind op Zee vergroot de slagingskans van tenders voor windparken op zee door subsidies te geven aan 2 gigawatt (GW) aan windparken op zee.

Klimaatfonds 
In de Klimaatfondsbegroting 2026 wordt € 1,6 miljard ingezet voor onder meer de bouw van windparken op zee, aanleg van warmtenetten en stimulering van waterstofproductie. Dit versnelt de overstap naar een duurzame economie en samenleving.

Verduurzaming maatschappelijk vastgoed 
400 miljoen in 2026 om het maatschappelijk vastgoed te verduurzamen.

Economie en vestigingsklimaat 

• Herstel Groningen en Noord-Drenthe: in 2026 is er € 2,5 miljard beschikbaar, waarvan € 60 miljoen voor de eerste maatregelen van de Sociale Agenda en € 50 miljoen voor economische investeringen.
• Subsidie voor verduurzaming bedrijven: het kabinet wil bedrijven zekerheid geven om duurzame investeringen te doen. Daarmee wordt Nederland minder afhankelijk van fossiele brandstoffen. Er is in 2026 € 8 miljard beschikbaar voor de SDE-regeling.

Veiligheid en defensie 
Veel extra geld naar defensie. Dat heeft ook ruimtelijke gevolgen. Denk aan oefenterreinen, kazernes en munitie-opslag. Ook wordt meer geld besteed aan veiligheid in openbare ruimte.

Advies op maat